Fatalna politika unitarizma

Ispunjen zahtjev Nikole Pašića, prethodno citiran u uputstvu upućenom poslaniku Srbije u Parizu, Vesniću – da u aktima o sjedinjenju „ne treba da uđe reč Jugoslavija, niti Jugosloven, niti ma kakva pogodbena formula ili rečenica“. Dakle, jugoslovenska ideja nije ni suština ni osnov Odluke Podgoričke skupštine 1918. godine

Prvo. U Odluci nema riječi – Jugoslavija i Jugosloven. Striktno je njome ispunjen zahtjev Nikole Pašića, prethodno citiran u upustvu upućenom poslaniku Srbije u Parizu, Vesniću – da u aktima o sjedinjenju „ne treba da uđe reč Jugoslavija, niti Jugosloven, niti ma kakva pogodbena formula ili rečenica“. Dakle, jugoslovenska ideja nije ni suština ni osnov Odluke Podgoričke skupštine 1918.

Drugo. Odluka je akt unilateralnog, a ne bilateralnog karaktera. Akti o ujedinjenju, po prirodi stvari i odnosa su, međutim, bilateralni akti. Po međunarodnom i unutrašnjem pravu jedna država ima pravo da sama odluči samo o sebi. Nema pravo da unilateralno donosi akt o ujedinjenju sa drugom državom, ujedinjenju dvije države.

Međunarodno i unutrašnje pravo, dakle, odriču Odluci svojstva bilateralnog akta, akta ujedinjenja. Isključuju da se njime uspostavlja ujedinjenje dvije države.

Odriče joj svojstvo akta o ujedinjenju i društvena priroda ujedinjenja. Jer, ujedinjenje odlikuje ljudska i politička toplina, zajednički duh, zajedništvo, a ništa od toga ne odlikuje atmosferu u kojoj je donesena.

Razum i smisao

Treće. Tekst u prve dvije tačke Odluke sadržinski je obuhvatan. Formulisan je veoma, veoma lapidarno. Tipom lapidarnosti koji odlikuje – izričito napisati ono što treba da je transparentno, da odmah svako vidi, a izričito ne kazati ono što stvarno obuhvata i podrazumijeva to transparentno, što nije cjelishodno za kreatore teksta da se lako vidi i zapazi. Ne kazati izričito što dubina teksta stvarno sadrži, čije se postojanje u tekstu ne može osporiti valjanim argumentima, a što se iz upotrebljenih riječi ne vidi odmah i lako. Za čiju spoznaju su potrebna produbljena sagledavanja sa više „radara“. Tipom lapidarnosti, dakle, koji ima svojstva – skrivalice. Tipom lapidarnosti koji zaklanja, koji skriva da se ne vidi znatan dio sadržine i smisla stvarno postojećih u tekstu prve i druge tačke Odluke.

Zato se sadržina pravno-regulativnih utvrđenja u prvoj i drugoj tački Odluke ne može razumjeti bez utvrđivanja širine i dubine koju ta utvrđenja obuhvataju. Utvrđenja suštine, smisla i pravnog dometa stvarno upotrebljenim riječima pojmovima.

To traži da se za to utvrđivanje pozove u pomoć pravilo koje se u nauci koristi za utvrđivanje stvarne sadržine i smisla pravno-regulativnih određenja. Pravilo koje glasi:

Sadržinu, suštinu, smisao i pravni domet pravno-regulativnog određenja utvrđivati:

1. analizom sadržine, suštine i značenja svake riječi i njihovih međuodnosa u cjelini skupa i sklopa riječi kojim je pravno-regulativno određenje izraženo i iz kojih je sazdano, i

2. utvrđenjem pobuda, razloga i ciljeva donošenja odnosnog pravno-regulativnog akta.

Ovo pravilo važi još od Ulpijana, iz vremena Rimskog prava. Ono daje veću važnost smislu nego riječima. Ulpijan je to iskazao rečenicom koja glasi: „Bolje je obratiti više pažnje na smisao, nego na riječi. (Melus est sensum magis quam verba amplenctis). Smisao je važniji od riječi“. Isto je iskazano i u izreci: „Smisao zakona je njegova duša; promjenom smisla, mijenja se i sam zakon“( Ratio legis anima est; mutata legis ratione et lex… mutat)..

Aneksija Crne Gore

Suštinski isto pravilo sadržano je i u zakonskoj izreci koju je Valtazar Bogišić iskazao u čl. 993. Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru. Izreka glasi: „Ko samo riječi zakonske znade, taj još zakon ne zna, dok mu ne shvati razum i smisao“. Izreci koja važi za sve akte iskazane pravno-regulativnim jezikom. U istoj mjeri kao i za zakon. Koju je on iskazao u odredbi, metodološkog karaktera, u čl. 776. Opšteg imovinskog zakonika, koja glasi: „Kad se god kakav zakon tumači, najprije valja odrediti… smisao samih riječi. Zatim se pretražuju i razabiraju… sve prilike, prigode i uticaji pri kojima je postalo zakonsko naređenje. Pri tome, treba se postarati: da se pronađu uzroci koji pobudiše zakonodavca da postavi taj zakon, kao i to što je njime postići želio…“.

Bez uvažavanja označenog pravila nije moguće, objektivno, utvrditi kompleksnu sadržinu, suštinu i smisao Odluke Podgoričke skupštine 1918.

Primjena identifikovanog pravila u izučavanju sadržine, suštine, smisla, pravnog dometa i značenja skupa i sklopa riječi iz kojih je sazdan tekst dva prva pravno-regulativna određenja Odluke i konteksta prikazanog u prethodnim djelovima ovog studijskog rada, dala je rezultat: stvarna sadržina i pravi smisao pravno-regulativnih određenja u prvoj i drugoj tački Odluke koju je donijela Podgorička skupština je:

1. Ukida se država Crna Gora, iako riječi „ukida“ i „država“ nema u tekstu;

2. Crna Gora se sjedinjuje/ prisajedinjuje Srbiji, a ne ujedinjuje, iako je u tekstu formulacija „da se Crna Gora ujedini“. Crna Gora se desubjektivizira kao socijalna, politička i kulturna zajednica; desubjektivizira se i narod Crne Gore kao integralna cjelina; u faktičkom značenju Srbija, pomoću Crnogoraca, vrši aneksiju Crne Gore; Crna Gora i njen narod lišeni su njihovog istorijskog subjektiviteta i drugih tekovina koje su vjekovima mukotrpno osvajali, gradili i vajali i prava koja joj prirodno pripadaju kao istorijski samostalnom subjektu, kao narodnosno političkoj, kulturnoj, ekonomskoj, ratničkoj, ljudskoj teritorijalnoj zajednice; crnogorski narod se utapa u srpski i podređuje vlasti dinastije Karađorđevića u čijem stvaranju i konceptualnom oblikovanju nije učestvovao; duboko zasijecanje u njegov istorijsko-kulturni, istorijsko-politički, moralni i ljudski egzistencijalni identitet;

Ujedinjenje u jednu državu

3. Srbija je ta „jedna jedina država“ kojoj se Crna Gora sjedinjuje;

4. isključuju se Crna Gora i narod Crne Gore iz daljeg procesa ujedinjenja jugoslovenskih naroda i zemalja, utvrđivanja oblika vladavine, karaktera i državnog ustrojstva države koja se ujedinjenjem stvara, iako u tekstu nema upotrebe riječi „isključenje“ ili njenog sinonima.

Najbitniji djelovi argumentacije za ovdje utvrđenu stvarnu sadržinu Odluke dobijeni izvršeni naučnim izučavanjem i analizom su:

1a). Kralj Nikola I Petrović Njegoš, tada je suveren države Crne Gore, međunarodno priznate. Personifikacija je njena. Njene nezavisnosti. Njenog identiteta, individualiteta, međunarodnog i unutrašnjeg subjektiviteta. Crnogorske narodnosno-političke, kulturne i svake druge posebnosti. Personifikacija ravnopravnosti Crne Gore sa Srbijom i sa svim drugim državama. Personifikacija prava crnogorskog naroda na svoju državu, na svoju sveukupnu samobitnost. Personifikacija državotvornih snaga, ideja, orijentacija, pokreta Crne Gore.

Određenjem da se kralj Nikola „zbacuje s crnogorskog prestola“ i određenjem u drugoj tački Odluke – da se Crna Gora sa Srbijom „ujedinjuje u jednu jedinu državu pod dinastijom Karađorđevića“ – stvarno sadrži odluku: ukida se država Crna Gora.

Ukidanje države Crne Gore, dakle, suština je i smisao pravno-regulativnog određenja u prvoj tački Odluke. Države vjekovima samostalne. Tada međunarodno priznate. Duže od jednog vijeka statusno ravnopravne s državom Srbijom. Ni po međunarodnom pravu, ni po pravu Crne Gore, ni po pravu Srbije, Podgorička skupština nije stekla pravo da ukine državu Crnu Goru.

Još 1940. godine to je utvrdio velikan u nauci profesor Živojin Perić (1868-1953). Profesor koji je, zajedno sa profesorima Tomom Živanovićem, Đorđijem Tasićem i Slobodanom Jovanovićem, činio vrh piramide naučne misli na Pravnom fakultetu u Beogradu između dva svjetska rata i tadašnje srpske društvene misli. Koji je na srpskom, francuskom, njemačkom i italijanskom jeziku napisao preko hiljadu radova, od kojih su brojni prevođeni i na engleski, španski, ruski, češki, japanski i druge jezike. Među kojima su i radovi o neutralnosti Holandije, kodifikaciji prava u Čehoslovačkoj i poljskog zakonodavstva. Kao vrsni i u svijetu priznati poznavalac međunarodnog prava, bio je i profesor Haške akademije, a držao je predavanja na pravnim fakultetima u Lionu, Parizu i Briselu. Kazuje to da je obrađivanu tematiku o Crnoj Gori Perić obradio sa širokim poznavanjem prava, stanja, evropskih istorijskih tokova i rešenja u Evropi. I sa teorijskom dubinom. Za koga je srpski naučni velikan, akademik, Slobodan Jovanović napisao da je „najkrupnija figura pravništva Slovenskog juga“

Jednostrana volja Srbije

U svojoj istorijsko-pravnoj studiji, sa naslovom Crna Gora u jugoslavenskoj federaciji, objavljenoj 1940. godine, do skoro zaobilaženoj u istoriografiji na našim prostorima, on utvrđuje: „Crna Gora je mogla izgubiti svoju međunarodnu individualnost samo na osnovu jedne suverene Odluke, a tu odluku bila je nadležna donijeti – jer je Crna Gora tada bila još neprestano nezavisna i suverena država sa svojim Ustavom (od 1905. godine) i svojim Vladarem (kraljem Nikolom) – samo Zakonodavna vlast, tj. Narodna skupština sa Vladarem“. Citira čl. 36. Ustava Crne Gore, konstatuje njegovu ustavnu kategoričnost, i zaključuje: „Otuda, kad niko drugi osim zakonodavne vlasti nije bio ovlašćen čak ni za to da državne granice smanji ili razmijeni, tim manje je moglo biti govora da netko tko nije zakonodavac cijelu oblast Crne Gore otuđi, tj. prisajedini (anektira) nekoj drugoj državi, pa dakle, to nije mogla učiniti ni Velika Skupština Podgorička, koja nije imala nikakvog oslonca u Ustavu Crne Gore, koji je Ustav, kao što malo prije rekosmo, u času kada je ta skupština sastavljena i vijećala, bio u punoj snazi, budući da je i sama država, Crna Gora, još uvijek postojala kao pravno nezavisni i suvereni međunarodni individualitet. Prema tome, bez ustavne i pravne vrijednosti je Odluka Velike Podgoričke skupštine o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji“. Utvrđuje, zatim, Crna Gora „je ušla u sastav Jugoslavije samo jednostranom voljom Srbije snazi.

U fusnoti datoj uz naslov studije, prof. Perić konstatuje i ovo: „O ovim stvarima nije se doskora smjelo pisati kod nas. Naročito poslije Državnoga udara od 6. januara 1929. godine. Ali, i Ustav od g. 1921. u svome čl 138 (gdje se, između ostaloga, navodila, kao razlog zbog koga se moglo zabraniti izlaženje odnosno rasturanje novina i štampanih spisa, i mržnja „protiv države kao cjeline, vjerski ili plemenski razdor“), onemogućavao je svako razmatranje ove vrste. Danas, pak, kada se jednom napustila fatalna politika unitarizma, to jest politika jednog jedinstvenog naroda (u smislu etničkom) i integralnoga jugoslovenstva, koja je u samoj stvari, bila jedan sistem duhovne diktature… koristeći se, dakle, faktičkom, ako još ne pravnom… slobodom izražavanja misli, mi smo se – kaže Perić za sebe – usudili da ovaj svoj članak objavimo“. Nasuprot tome, u fusnotama on kazuje, o tome je govorio, sadržinski isto kao i u ovoj studiji, u predavanjima na Pravnom fakultetu u Parizu 1928. i Haškoj akademiji za međunarodno pravo, 1929. godine, koja su te godine objavljena u Parizu na francuskom jeziku. Navodi u fusnotama i naslove radova devet stranih naučnika, objavljenim na stranim jezicima, koji sadrže stavove suštinski iste kao što su njegovi stavovi u studiji.

Sistem diktature

Sadržina ove fusnote objašnjava zašto je o Odluci Podgoričke skupštine na našim prostorima decenijama pisano da se udovolji zahtjevima režima, a ne onako kakva je stvarno njena sadržina. Zašto je „istina razuma“, kako bi rekao Lajbnic, „pretpostavljana istini činjenica“ koje su odlikovale režim. Jer, kada je velikanu-naučniku, kakav je prof. Živojin Perić, „sistemom jedne duhovne diktature“ bilo onemogućeno da na našem jeziku decenijama javno objavi kako je stvarno, ako se on „usudio“, kako sam kaže, da to učini tek 1940. godine, znači da ni tada nije bilo slobode da se kaže kako je „uistinu bilo“, nije teško zaključiti da su drugi, sa još nepovoljnijom pozicijom, o Podgoričkoj skupštini objavljivali radove sa sadržinom onakvom kakva „se smjela pisati“. Sa opredjeljenjem da se idolopoklonički ponavljaju „izrečene ocjene pobjednika u nekadašnjoj političkoj borbi“, bez propitkivanja i provjeravanja uvidom u činjenice.

http://www.pobjeda.co.me/citanje.php?datum=2011-03-08&id=203108