Crnogorske bataljone, po naredbi Vrhovne komande Vojske Srbije, razoružala je srpska vojska koja je zaposjela teritoriju Crne Gore odmah po ulasku i njihovim pripadnicima naredila da „idu svojim kućama“. U tadašnjoj istorijskoj situaciji nema drugog razloga za njihovo razoružanje sem cilja da na teritoriji Crne Gore ne bude oružanih crnogorskih jedinica paralelno sa srpskom vojskom. I da se pokaže i dokaže da je srpska vojska gospodar u Crnoj Gori
Imenovana četvorka, titulišući sebe kao „privremeni centralni izvršni odbor za ujedinjenje Srbije i Crne Gore“, obznanila je istog dana da preuzima i vrši „vrhovnu civilnu vlast na teritoriji Crne Gore“. U suštini, postala je uzurpator vlasti u Crnoj Gori. Prvo zato što su oni to učinili kao izaslanici Vlade Srbije, sa ovlašćenjem i imperativnim nalogom da sprovedu, uz podršku Vojske Srbije, koja će zaposjesti teritoriju Crne Gore, prisajedinjenje Crne Gore državi Srbiji. I drugo, zato što nijedno od ta četiri lica nije izabrano od naroda Crne Gore, od građana nijednog sela ili gradskog kvarta, nijednog udruženja građana, nijedne kulturne ili obrazovne institucije, ili bilo kojeg državnog ili političkog organa ili organizacije u Crnoj Gori.
Time je narodu Crne Gore oduzeto civilizacijsko pravo da bira organe koji će u njegovo ime odlučivati o sudbini njegove države. Oduzeto mu je dostojanstvo, to jest njegova sloboda da bira ko će ga predstavljati i odlučivati o njemu, njegova ravnopravnost sa drugima, njegovo pravo na zaštitu njegovih prava – građanskih, kulturnih i političkih.
Učinili su to i mogli su učiniti u okolnostima postojanja jakog obezbjeđenja srpske vojske koja je u Crnu Goru došla preko Trešnjevika i zaposjela njenu oslobođenu teritoriju. Sa njom su u Crnu Goru doputovali Tomić, Kosović i Spasojević. Vojske koja je bila oslonac, snaga i garant njihovog činjenja. Vojske čiju je ulogu i zadatke u Crnoj Gori odredio predsjednik kraljevske Srbije Nikola Pašić u dopisu (u suštini – naredbi) ministru vojnom, napisanim početkom oktobra. Dopisom u kojem mu nalaže da „ne gubi ni časa“ za organizovanje vojnih snaga koje će izvršiti „prodor u Crnu Goru“, s ciljem da „podižu narod, oteraju slaba odeljenja austrougarska i proglase sjedinjenje Crne Gore sa Srbijom“. Ne, dakle, da oslobode Crnu Goru, nego da „proglase sjedinjenje Crne Gore sa Srbijom“! Ne vojno-ratni, nego primarno politički zadatak! Nije ni bilo potrebe da se toj vojsci daje vojno-ratni zadatak. Jer, pet bataljona vojno samoorganizovanih od crnogorskih građana, oslobodili su: 30. septembra Andrijevicu, sljedećeg dana Berane, narednih dana do 20. oktobra Plav, Gusinje, Rožaje, Bijelo Polje, Kolašin; 20. oktobra Nikšić, a 22. oktobra Cetinje je napustila jedinica koja je do tada bila stacionirana u tom gradu. Koji su samo u Andrijevici i Beranama razoružali oko 2.500 austro-ugarskih vojnika i oficira i oružjem uzetim od njih naoružali sebe. Te crnogorske bataljone, po naredbi Vrhovne komande Vojske Srbije, razoružala je srpska vojska koja je zaposjela teritoriju Crne Gore odmah po ulasku u Crnu Goru i njihovim pripadnicima naredila da „idu svojim kućama“. U tadašnjoj istorijskoj situaciji nema drugog razloga za njihovo razoružanje sem cilja da na teritoriji Crne Gore ne bude oružanih crnogorskih jedinica paralelno sa srpskom vojskom. I da se pokaže i dokaže da je srpska vojska gospodar u Crnoj Gori.
Policijski čas na Cetinju
Citirana naredba predsjednika Vlade ponovljena je u uputstvu načelnika Vrhovne komande srpske vojske, vojvode Živojina Mišića, izdatom 21. oktobra 1918. godine komandantu vojnih trupa „za prodor u Crnu Goru“, u kojem se, pod posebnom tačkom, tim trupama određuje zadatak: pomoću Crnogoraca radite na „sjedinjenju Crne Gore i Srbije“. Mada je u ovom uputstvu Pašićevo „sa“ zamijenjeno sa „i“, suština im je ista – sjedinjenje, prisajedinjenje, a ne ujedinjenje. Riječ „ujedinjenje“ unesena je u sadržinu agitacije i potom u odluku podgoričke skupštine radi manipulativnog zavaravanja.
Sve do 1926. godine srpska vojska i žandarmerija dokazale su da zaista nijesu bili „meka srca“ na teritoriji Crne Gore.
Označenim uputstvima formulisani zadatak dobio je izraz i u naredbi broj 1 (jedan) komandanta mjesta na Cetinju, majora Svetozara Nikolića, izdatoj 3. novembra (23. oktobra po tada važećem kalendaru) u oslobođenom Cetinju, mirnom i radosnom zbog jedan dan ranije dobijene slobode. Naredbi kojom komandant jedinice srpske vojske saopštava: „U izvršenju naredaba Vrhovne komande srpske vojske, po čijem nalogu jugoslovenske trupe ulaze u Crnu Goru kao nosioci reda, mira i pravde“ naređuje se policijski čas i proglašava poredak primjeren policijskom času. Njen tekst je završen riječima: „Biće odmah uhapšen i predat sudu na suđenje“ svako ko se ogriješi o propisani red i naredbom uspostavljeni poredak.
Sve to je učinjeno u vrijeme:
a)kada je država Crna Gora imala status nezavisne države, međunarodno priznate, kod čijeg suverena je u tom vremenu 12 država imalo svoja diplomatska predstavništva. Među njima i Srbija. Predstavništva su imale i tadašnje sve velike sile, saveznice u Prvom svjetskom ratu, koji je tih dana bio na samom završetku. Suverenost Crne Gore bila je jednakog ranga sa suverenitetom Srbije i svake druge nezavisne države. Njena nezavisnost, po međunarodnom pravu, bila je jednake snage i obaveznog poštovanja kao nezavisnost Srbije i svake druge države. Učinjeno je u vrijeme kada su bili na snazi Ustav za Knjaževinu Crnu Goru od 1905. godine i svi crnogorski zakoni, koje austro-ugarski okupator nije ukinuo i stavio van snage, već samo suspendovao dok na teritoriji postoji poredak uspostavljen od vojske Austro-Ugarske. Ustav i zakoni čija se pravna snaga i dejstvo, po međunarodnom pravu i zakonitostima logike života, vaspostavlja i počinje primjenjivati u času prestanka vršenja faktičke vlasti okupatora, to jest u času oslobođenja. Kada je po važećem Ustavu i međunarodnim pravnim standardima Crnogorska narodna skupština, kao zakonodavni i ustavotvorni organ Crne Gore, imala legalan i legitiman mandat da vrši ustavotvornu i zakonodavnu funkciju;
Gaženje Ustava
b)kada su kralj Nikola i Vlada izvan Crne Gore, kao posljedica austro-ugarske okupacije, kada im Vlada Francuske, uprkos traženja sa više nota nije dozvolila izlazak iz Francuske i povratak u Crnu Goru, čime je Crna Gora bila obezglavljena; kada u Crnoj Gori nije bilo obnovljeno funkcionisanje nijednog državnog organa, nijedne političke partije, strukovnog udruženja ili bilo kojeg drugog oblika političkog organizovanja, niti je moglo biti obnovljeno zato što se njihove rukovodeće ličnosti do tada nijesu mogle vratili iz internacije;
c)kada je Crna Gora trogodišnjom okupacijom razorena ekonomski, kulturno, obrazovno, da je u njoj postojalo sveopšte izuzetno veliko siromaštvo, što je njene građane sililo da sve svoje snage i umijeća upotrebljavaju za obezbjeđenje životne egzistencije.
Dakle, učinjeno je to u vrijeme kada je stanje u Crnoj Gori veoma pogodno za razne oblike samovlašća i uzurpacije nadležnosti legalnih i legitimnih crnogorskih organa, organizacija i udruženja, pogotovu u uslovima postojanja zaštite od jake vojne sile, usmjerene i naredbama obavezane da obezbjeđuje „sjedinjenje Crne Gore sa Srbijom.
Konstatovane činjenice kazuju da je sve to učinjeno gaženjem (malo je reći „suprotno“) tada važećeg Ustava za Knjaževinu Crnu Goru, čijim odredbama je izričito utvrđeno da se o pitanjima koja se tiču države Crne Gore odlučuje saglasnošću Narodne skupštine Crne Gore i knjaza, odnosno kralja Crne Gore. Učinjeno je suprotno ondašnjim i sadašnjim evropskim pravnim i političkim standardima, koji utvrđuju da se organi nadležni da odlučuju o sudbini države utvrđuju ustavima, koje donose od naroda izabrana predstavništva naroda. Suprotno ondašnjim i sadašnjim ustavima Srbije, u kojima se takođe izričito propisuje da se ustavima utvrđuje da se samo ustavima ustanovljavaju organi koji odlučuju o statusu države, a da se izborni postupak propisuje samo zakonima.
Nasuprot tome, pravilima donesenim u Beranama ime ustanovljenje Skupštine doslovno je prepisano iz tada važećeg ustava Kraljevine Srbije. Njena nadležnost određena je pravilima po uzoru na nadležnost istoimene skupštine utvrđene u srpskom ustavu.
Zgažen je, dakle, važeći Ustav Crne Gore, a primijenjene su dvije odredbe Ustava Srbije!
U ovome je sadržan početak nelegalnosti i nelegitimnosti podgoričke skupštine, kao institucije, i odluke koju je donijela 26. novembra, oduzimanja civilizacijskih političkih, kulturnih i drugih prava narodu Crne Gore, uključujući i njegovo pravo na dostojanstvo.
Specijalne šifre
Skup i sklop ovih naučnim metodom utvrđenih i provjerenih činjenica, koje su i neporecive, fundament je koji podgoričku skupštinu 1918, kao instituciju, čini apsolutno nelegalnom, nelegitimnom, nedemokratskom. Ništa drugo u njenom djelovanju i odlučivanju da nije nelegalno, nelegitimno, nedemokratsko ovaj fundament odluku koju je ona donijela 26. novembra 1918. godine čini nelegalnom, nelegitimnom, nedemokratskom. Jer, „što se grbo rodi, vrijeme ga ne ispravi – što je s početka nezakonito, to vremenom ne postaje zakonito“( Valtazar Bogišić). Ništa drugo ne može ga ni ispraviti. A mnogo, mnogo toga još je nelegalno, nelegitimno, nedemokratsko u njenom djelovanju i odlučivanju, što jako potvrđuje nelegalnost, nelegitimnost, nedemokratski karakter te odluke.
Pravilo je naučne metodologije da se o karakteru, suštini i cilju svake institucije i svake odluke ocjena gradi i kreira sa uvažavanjem njihovog fundamenta, sa utvrđenjem njihovog korijena, načina nastanka, sveukupnog karaktera i cilja, uzročno-posljedično. Na poštovanje tog pravila obavezuje i znanje da se puna istina ne nalazi ni u jednoj činjenici, ma koliko da je važna i značajna, nego se nalazi u odnosima između činjenica, u tačkama presjeka dejstva svih relevantnih činjenica. Na to upućuje i narodna izreka: „Ne može se znati šta se desilo, ko ne zna odakle se krenulo“, koja je, kao i svaka druga narodna izreka, rezultat iskristalisanog životnog iskustva, i koja kazuje, poručuje i uči. Koncepcija i sadržina iskaza na označenim proslavama i objavljenih u medijima kao podrška njima, očigledno kazuju da njihovi autori nijesu poštovali označeno pravilo naučne metodologije.
Odbor je snabdjeven i specijalnom šifrom za komunikaciju sa Vladom Srbije i Vrhovnom komandom srpske vojske. Dan po održanom sastanku u Beranama, Spasojević je, iz Andrijevice, uputio šifrom izvještaj o učinjenom prethodnog dana Nikoli Pašiću i Živojinu Mišiću, načelniku Vrhovne komande vojske Srbije. U izvještaju iskazuje uvjerenje „u pun uspjeh“ da obrazovana skupština „u Podgorici detronizira kralja Crne Gore, „proglasi ujedinjenje“. Dakle, ne da raspravlja o budućnosti Crne Gore, nego da „proglasi ujedinjenje.“ Tražio je da se u „sve crnogorske varoši pošalje što više vojnika“. Ne, dakle, za izvršenje čisto vojnih zadataka, što i nije trebalo, nego da budu stacionirane u varošima. Obavijestio je da je novac koji je primio već potrošen i tražio je da se za rad odbora „avionom pošalje milion franaka“ (vjerovatno je tražio dinare, a napisao je u telegramu „franaka“, valjda po inerciji što je duže vremena do tada koristio franke). Spasojević je kasnije često slao izvještaje Pašiću i Mišiću. U izvještaju od 11. novembra konstatuje da „rad na ujedinjenju ide odlično u četiri okruga u kojima je radio – andrijevičkom, beranskom, kolašinskom i pljevaljskom. Urgira da se „pošalje što je moguće brže jedan milion dinara“.
„Pri radu u Crnoj Gori ne budite meka srca“
Komandanta srpskih trupa upućenih da izvrši „prodor u Crnu Goru“, tadašnjeg pukovnika a kasnijeg generala Dragutina Milutinovića, primio je u Skoplju regent Aleksandar Karađorđević i, prema Milutinovićevim zabileškama (Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti), na prijemu mu rekao: „Pri radu u Crnoj Gori ne budite meka srca“. Ne, dakle, da se prema njemu odnosi pažljivo i humano, nego da „ne bude meka srca“ da bi se ostvarilo „sjedinjenje“.
Sve do 1926. godine srpska vojska i žandarmerija dokazale su da zaista nijesu bili „meka srca“ na teritoriji Crne Gore.
http://www.pobjeda.co.me/citanje.php?datum=2011-02-27&id=202321
Mijat Šuković: Podgorička skupština 1918. 